Szarpanie automatycznej skrzyni biegów jest naturalnym zjawiskiem powiązanym z jazdą na przepracowanym oleju, może wynikać też z niewłaściwego, zwykle zbyt niskiego, poziomu oleju. Wymiana oleju w automatycznej skrzyni biegów niemal zawsze pomaga, a w każdym razie zmienia sposób pracy skrzyni biegów. Ale czy zawsze pomoże na szarpanie?
Zużycie oleju w automatycznej skrzynie biegów bierze się, po pierwsze, ze ścierania się sprzęgiełek biorących udział w zmianie przełożeń, a po drugie, z wielokrotnego podgrzewania oleju, nierzadko do wysokiej temperatury, powiązanego z obciążeniem mechanicznym. Gorący olej rozdziela metalowe współpracujące elementy, sam ulegając ścinaniu i utlenianiu, a dodatkowo – zanieczyszczeniu opiłkami metalu i materiałem z naturalnie zużywających się sprzęgieł.
Tymczasem o płynności pracy automatycznej skrzyni biegów decydują m.in. zestawy elektrozaworów pracujących w kąpieli olejowej. Jeśli olej ma właściwą lepkość i jest czysty, zawory pracują płynnie i skrzynia biegów zmienia biegi płynnie. Jeśli olej ma niewłaściwą lepkość (a lepkość oleju w automatycznej skrzyni biegów zmienia się wraz z jego przepracowaniem) albo pojawiają się w nim zanieczyszczenia (co zresztą widać po kolorze), zaworki zaczynają się zacinać, otwierać i zamykać z niewłaściwą prędkością, w rezultacie automatyczna skrzynia szarpie.
Czy w takiej sytuacji wymiana oleju na nowy pomoże zredukować szarpanie? Musi pomóc! Warunkiem oczywiście jest to, że skrzynia nie jest uszkodzona, bo jeśli z powodu jazdy na przepracowanym oleju dojdzie do usterek wewnątrz skrzyni biegów, wymiana oleju nie pomoże, w ekstremalnych sytuacjach może wręcz przyspieszyć ostateczną awarię. Może słowo „przyspieszyć” nie jest w tym wypadku najwłaściwsze, bo do usterki… doszło już wcześniej. Są to jednak sytuacje ekstremalne.
Warto przy tym, wiedzieć, że nowoczesne automatyczne skrzynie biegów wyposażone są w sterowniki, które na bieżąco „uczą się”, dostosowując stopniowo swoją charakterystykę pracy do zmieniających się warunków – np. zmieniającej się kondycji oleju. Oczywiście działa to do pewnego momentu – adaptacja sterownika skrzyni biegów ma swoje ograniczenia i w peanym momencie, gdy stan oleju przekroczy wartość krytyczną, skrzynia biegów zaczyna szarpać. Ale ciekawe jest to, co dzieje się po wymianie oleju na nowy: dla sterownika są to nowe warunki, do których jest on „nieprzyzwyczajony”. Dlatego tuż po wymianie oleju skrzynia biegów może wcale nie działać lepiej niż przed wymianą, jakkolwiek być może zauważalnie inaczej. Jednak to dość szybko zmienia się wraz z „nauczeniem się” przez sterownik nowych warunków pracy. Po kilkuset kilometrach jazdy od wymiany oleju, a czasem wcześniej, skrzynia zaczyna działać idealnie. Powód? Wymiana oleju na nowy!
Ma się rozumieć, szarpanie skrzyni biegów może mieć różne przyczyny, także zupełnie niezwiązane ze stanem i poziomem oleju (może być to także niewłaściwie dobrany olej, ale to już jest błąd serwisowy). To może wynikać z błędami w oprogramowaniu skrzyni biegów, z usterką mechaniczną skrzyni, z zawieszeniem skrzyni (np. zużyciem gumowych poduszek pomiędzy skrzynią a nadwoziem), wreszcie problem może leżeć w zawieszeniu silnika albo wynikać z luzów w układzie przeniesienia napędu – na te usterki wymiana oleju nie pomoże. Zawsze jednak, zauważając dziwne zachowanie skrzyni biegów, warto zadać sobie pytanie: kiedy ostatnio wymieniałem olej w automatycznej skrzyni biegów i czy w ogóle to kiedyś zrobiłem? Jeśli mamy na sumieniu to zaniedbanie, warto zacząć od jego naprawienia.
